Gospodarka Obiegu Zamkniętego – w skrócie GOZ to tzw. gospodarka cyrkularna. To model gospodarczy, którego ideą jest krążenie zasobów w zamkniętym obiegu.
Obieg zaczyna się już w kopalni gdzie wydobywa się cenne surowce, na których zbudowaliśmy współczesną gospodarkę – chodzi tu m.in. o gaz, węgiel, ropę naftową, złoto, miedź metale ziem rzadkich czy metale szlachetne wykorzystywane w motoryzacji – platynę, pallad czy rod. Cały problem wydobycia polega na nieodnawialności surowców – każdy z nich prędzej czy później ulegnie wyczerpaniu. Nawet tych surowców, które wydają nam się na pozór odnawialne (jak woda czy drewno), przy zbyt intensywnym zużyciu przekraczającym możliwości regeneracyjne może w końcu zabraknąć.
Przez bardzo długi czas gospodarowanie surowcami opierało się na modelu liniowym – tzn. wydobycie – przetworzenie, produkcja dóbr, wykorzystanie i na końcu utylizacja. Niestety mając na uwadze ograniczoną ilość zasobów na świecie nie jesteśmy w stanie w nieskończoność kontynuować stosowanie tego modelu. Zasoby ulegają wyczerpaniu a odpady gdzieś trzeba przechowywać. Nadmierne przeciążenie ekosystemu doprowadziłoby do globalnej katastrofy. Już teraz odczuwamy jego skutki widoczne w postaci drastycznych zmian klimatu.
Rozwiązanie problemów związanych z liniowym paradygmatem wykorzystania zasobów stanowi model cyrkularny – czyli Gospodarka Obiegu Zamkniętego.
Założenia gospodarki o obiegu zamkniętym opierają się na trzech filarach:
reuse – wykorzystaj ponownie –reduce – zredukuj recycle – przetwórz
Czym różni się od linearnego spojrzenia na cykl życia zasobów? W paradygmacie liniowym określony zasób możemy wykorzystać tylko raz po czym podlega on zutylizowaniu. W obiegu zamkniętym koniec życia produktu stanowi początek życia nowego produktu. Dzięki temu wszystkie zasoby zostają wykorzystane, maksymalizujemy ich wartość dodaną eliminując jednocześnie ilość wytwarzanych odpadów. Co jednak najważniejsze – nie ma potrzeby pozyskiwania surowców z naturalnych źródeł.
Zamykamy w ten sposób cykl życia produktów, który dzięki technologiom można odtwarzać w nieskończoność. To co dla jednego podmiotu stanowi odpad dla drugiego będzie substratem.
GOZ na przykładzie skupu katalizatorów
Aby lepiej zobrazować model cyrkularny posłużymy się przykładem cyklu życia metali szlachetnych – platyny, palladu i rodu. Dzięki swym właściwościom chemicznym służą powszechnie w motoryzacji do produkcji katalizatorów samochodowych, których praca polega na oczyszczaniu wydobywających się z wydechu spalin z niebezpiecznych dla zdrowia związków. Metale te pozyskiwane są z naturalnych złóż by następnie posłużyć w produkcji nowej części montowanej w układzie wydechowym. Żywotność katalizatora jest trudna do ustalenia i zależy od wielu czynników. Statystycznie przyjmuje się, że żywotność katalizatora wynosi od 100 do 200 tysięcy przejechanych kilometrów. Zużytą część można sprzedać z powodzeniem w skupie lub wymontowuje się ją w trakcie demontażu samochodu w auto-kasacjach. Tam zbierane są ich większe ilości, które następnie trafiają do nas – przedsiębiorstwa, w którym dokonujemy przetwarzania hurtowych ilości katalizatorów – wycięcia wkładu, jego zmielenia i ujednolicenia. Materiał poddawany jest analizie składu chemicznego, w czasie której określona jest ilość poszczególnych pierwiastków które zostaną z niego odzyskane w hucie. Dzięki naszej pracy odzyskane surowce trafiają ponownie do użycia w motoryzacji, medycynie, elektronice, jubilerstwie i innych gałęziach przemysłu. Dzięki przetworzeniu odpad staje się ponownie wartościowym substratem.
GOZ – model idealny?
Inspiracją do powstania GOZ jest środowisko naturalne i łańcuch pokarmowy. Opady jednych organizmów stają się pożywieniem dla wielu innych organizmów lub substratem procesów życiowych, a krąg energetyczny się zamyka.
Pozwala w pełni wykorzystać zasoby, którymi dysponujemy. W praktyce jednak rzadko spotykamy się z idealnym, zamkniętym kołem. Surowce zużywają się, niektóre nie poddają się recyklingowi, niektórych z kolei nie da się przetwarzać w nieskończoność.
Gospodarka przyszłości dążyć będzie do zamknięcia koła i usprawnienia procesów technologicznych by zmaksymalizować odzysk i ograniczyć powstawanie odpadów i wydobycie surowców.
GOZ – uregulowania prawne
Kraje ONZ zgodnie przyjęły strategię zrealizowania 17 Celów Zrównoważonego Rozwoju. Plan ma zostać wdrożony przed 2030 rokiem. Celem jest ograniczenie emisji gazów cieplarnianych poprzez zmniejszenie wydobycia. Ponadto skutkiem jego wprowadzenia jest poprawa stanu środowiska i wód – wiele odpadów nieprzetworzonych ląduje w nieodpowiednich miejscach, jak np. parki, lasy, jeziora. Model GOZ został wpisany w strategie rozwojowe w krajach Unii Europejskiej.
Przyszłość leży w naszych rękach